آشنايي با قديمي‌ترين فرش هاي موجود در جهان

هنر طراحي و توليد فرش به بوميان دشت‌هاي آسياي ميانه باز مي‌گردد. به عقيده متخصصين اين حوزه، هنر طراحي و بافت فرش مربوط به چند هزار سال پيش است. همان‌طور كه مي‌دانيد ايران يكي از خواستگاه‌هاي اصلي اين هنر است. بنابراين فرش‌هاي ايراني اصالتي چند هزار ساله دارند؛ و به همين خاطر طرح‌هاي ايراني در جهان بسيار محبوب و معروف هستند. در ضمن فراموش نكنيد كه قديمي‌ترين فرش‌هاي موجود در جهان نيز فرش‌هاي ايراني هستند. شايد به همين خاطر است كه بهترين قاليشويي هاي جهان را نيز مي‌توانيد در ايران پيدا كنيد.

معرفي قديمي‌ترين فرش‌هاي كشف شده

قبل از اين كه بشر يكجانشين شود؛ از سيستم كوچ‌نشيني و عشايري براي زندگي استفاده مي‌كرد. به اين ترتيب در روزهاي سرد زمستاني مناطق گرم و پست، و در روزهاي گرم تابستان مناطق خنك و مرتفع را براي زندگي انتخاب مي‌كرد. اما نكته‌اي كه در اين بين اهميت داشت؛ انتخاب كفپوشي بود كه ضمن حمل و نقل راحت، مي‌توانست از ورود گرما و سرما به چادر عشاير جلوگيري كند.
به همين خاطر بيشتر از پوست گوسفند براي پوشاندن كف چادرها استفاده مي‌شد. البته اين پوست ابزاري براي طراحي داخلي چادر نيز محسوب مي‌شد. بعدها از پشم به دست آمده از گله‌هاي گوسفند و بز، نخ توليد شده و با بافتن اين نخ‌ها به هم، كفپوشي كه امروزه ما آن را به نام فرش مي‌شناسيم شكل گرفت. كم‌كم، بافنده‌ها به اين فكر افتادند كه پوشش بافته شده از پشم را با تغيير رنگ، به سمت يك طراحي هدفمند سوق دهند.
به اين ترتيب اولين جرقه‌هاي صنعت طراحي فرش در ذهن بشر شكل گرفت. الگوهاي مورد استفاده براي طراحي فرش در آن دوران بيشتر از نقوش هندسي يا منحني تشكيل شده بودند.

قديمي‌ترين فرش بافته شده به دست بشر

قديمي‌ترين فرش موجود در جهان، در سال 1947 ميلادي در كاوش‌هاي انجام شده در منطقه سيبري پيدا شد. به همين دليل كاوشگران نام محل كشف را بر روي اين فرش نهادند. اين فرش Pazyryk يا فرش Gorny-Altai نام دارد. اين فرش حدود 180 سانتي‌متر عرض و 2 متر طول داشته و تراكم آن تقريبا 360 هزار گره در هر مترمربع است. تراكم بالاي گره‌ها، اين فرش را بسيار متمايز كرده است.
الگو و طراحي كه براي توليد آن به كار رفته نيز از جمله نقاط مثبت آن هستند. اين الگو بسيار جالب توجه است. به طوري كه در بخش مركزي آن نقوش روباني وجود دارد و حاشيه‌ها نيز متشكل از رژه گوزن‌ها و افرادي است كه سوار بر اسب هستند. اين فرش احتمالاً 400 سال قبل از ميلاد مسيح در ارمنستان يا ايران بافته شده است.

هنر فرش ايراني

در قرن شانزدهم ميلادي، هنر فرش در ايران و هند هم از نظر فني و هم از نظر هنري پيشرفت چشم‌گيري داشت. مشهورترين فرشي كه در اين دوران بافته شده، فرش اردبيل است؛ كه مي‌توانيد در موزه ويكتوريا و آلبرت لندن از آن بازديد كنيد. اين فرش 534 سانتي‌متر عرض و حدود 1100 سانتي‌متر طول دارد؛ و احتمالاً در شهر كاشان بافته شده است. قدمت اين فرش مربوط به 946 سال پس از ورود اسلام به ايران است. آن‌طور كه در مستندات موجود درج شده، بافت اين فرش سه سال طول كشيده و 5 بافنده حرفه‌اي روي آن كار كرده‌اند. اين فرش به دستور شاه طهماسب و براي مسجد شيخ صفي بافته شده است.
البته فرش اردبيل جفت بافته شده بود. اما يكي از آنها براي ترميم فرش ديگر قرباني شد. قسمت‌هاي باقيمانده از تخته قرباني شده اين فرش، در موزه كانتي لس آنجلس نگهداري مي‌شود. اين فرش ابريشمي، با گره‌هاي فارسي بافته شده و تار و پود آن نيز از ابريشم است. در هر مترمربع از اين فرش حدود 500 هزار گره وجود دارد. اين فرش در قرن نوزدهم، به منظور پرداخت هزينه‌هاي تعمير مسجد بزرگ اردبيل فروخته شد.
در موزه آثار باستاني ملي سوئد نيز مي‌توانيد يكي از قديمي ترين فرش هاي جهان به نام “فرش ماربي” را مشاهده كنيد. اين فرش در اوايل قرن 15 ميلادي در دهكده كوچكي در تركيه به نام ماربي بافته و به استكهلم آورده شده است.
اما با ارزش‌ترين فرشي كه در اين موزه نگهداري مي‌شود؛ فرش شكار ايراني است كه مربوط به اواخر قرن شانزدهم ميلادي مي‌باشد.
اميدواريم از مطالعه اين نوشته لذت برده؛ و به ارزش هرچه بيشتر فرش‌هاي دستباف پي برده باشيد.